Akademik Veri Yönetim Sistemi
Akkaya Oralhan İ.(Yürütücü), Kayhan C.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Araştırma Projesi, 2025 - 2026
Açık Yıldız Kümeleri (AYK), yıldızların kütleçekim etkisi altında bir arada bulunduğu gruplardır. Bu gruplardaki yıldızlar, aynı moleküler buluttan oluşmuş olup kimyasal yapıları, yaşları ve uzaklıkları bakımından benzerdir. Bu nedenle AYK’lar yıldızların dönmesinin incelenmesi için ideal hedefler haline gelmektedir. Yapılan çalışmalarda manyetik frenleme etkisinin ve metalisitenin, yıldızın dönme hızında bir azalma yaratabileceği belirtilmiştir (Gossage ve ark. 2023; Kamann ve ark. 2020). Yıldızların dönme hızları ve aktivite seviyeleri ölçüldükten sonra Pleiades ve Hyades açık kümeleri ile Güneş'i inceleyen Skumanich, yıldızların yaşlandıkça dönüşlerinin yavaşladığını tespit etmiştir (Skumanich, 1972). Yıldızın dönme hızı arasındaki bu ilişki dönme periyodu (Prot) ve yaşı (t) basit bir güç yasası ile tanımlanan bir eğilim izler. Son yıllarda dikkatler, yıldız metalisitesinin, yıldızların dönme ve aktivite evrimini nasıl etkilediğini anlamaya yönelmiştir.Teorik olarak daha fazla metal zengini yıldızların gerçekten de manyetik olarak daha aktif olduğunu göstermektedir. Teorik modelleme, açısal momentum kaybının metalisiteye bağlı olması durumunda, metal zengini yıldızların, belirli bir yaş ve yıldız kütlesi için genç yaşlarda metal fakiri yıldızlardan daha yavaş dönmesi gerektiğini göstermektedir (See ve ark., 2024).Bu proje kapsamında farklı yaş ve metal bolluğuna sahip, 22 AYK içerisinde dönme gösteren yıldızların, dönme hızlarının (vsini) yaş ve metalisite olan ilişkisi incelenecektir. Bunun için kümelerde dönmeye bağlı olarak anakol genişlemesinin var olup olmadığı GaiaDR3 verilerinden elde edilecek renk-kadir diyagramlarıyla tespit edilecektir. Skumanich yasası kullanılarak dönen yıldızlardan elde edilen yaşlar ile küme renk-kadir diyagramlarından elde edilen yaşlar karşılaştırılacak, dönme hızına bağlı olarak kümelerdeki tuhaf yıldızlar saptanacaktır. Böylece dönmeden kaynaklı küme yaş belirsizlikleri giderilecektir. Sonuç olarak, incelenen 22 AYK için, farklı yaş ve metal bolluğunda yıldızların nasıl bir dönme dağılımı sergiledikleri tartışılacak ve yıldızların dönmesini etkileyen temel mekanizmalar daha iyi anlaşılacak ve evrim süreçlerine dair yeni bilgiler elde edilecektir.