Akademik Veri Yönetim Sistemi
17. ULUSAL HALK SAĞLIĞI KONGRESİ, Edirne, Türkiye, 20 - 24 Ekim 2014, ss.994-995
Giriş ve Amaç: İnsanın varlığını sürdürebilmesi için karşılanması gereken temel
gereksinimlerden biri de hiç şüphesiz ki ‘uyku’dur. Uykunun yetersiz olması ya da kalitesinin
bozulması, bireylerde fiziksel veya duygusal çeşitli rahatsızlıklara neden olabilir. Sağlık
personeli zaman zaman vardiyalı ya da düzensiz çalışabilen ve bu nedenle uyku kalitelerinin
bozulma ihtimali yüksek olan bir gruptur. Bu çalışmada, Erciyes Üniversitesi hastanelerinde
çalışan hekim dışı sağlık personelinin uyku kalitesinin ne düzeyde olduğu ve bu durumu
etkileyebilecek bazı faktörlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Bu araştırma, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesindeki 5 hastanede
görev yapan 933 hekim dışı sağlık personelinde, Eylül 2012-Nisan 2013 tarihleri arasında
yapılmış kesitsel bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini hastanelerde çalışmakta olan toplam
1323 hekim dışı sağlık personeli oluşturmaktadır. Çalışmada örnekleme yapmadan evrenin
tamamının alınması düşünülmüş, ancak çalışmaya katılmayı kabul etmeyen veya izinli/raporlu
olan 390 kişi hariç tutulduğunda toplam 933 kişiye ulaşılmıştır (574 hemşire, 37
eczacı/diyetisyen, 39 biyolog/kimyager, 162 sağlık teknikeri/teknisyeni ve 121 laboratuar
personeli). Veriler; demografik ve bireysel özellikleri içeren bir anket formu, Pittsburgh Uyku
Kalite Ölçeği (PUKÖ) ve Epworth Uykululuk Ölçeği (EUÖ) kullanılarak yüzyüze görüşme
tekniğiyle toplanmıştır. İstatistiksel analizlerde ki-kare testi kullanılmış olup, p<0,05 değerleri
istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırma için Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Etik Kurulu’ndan etik kurul onayı alınmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan bireylerin yaş ortalaması 31.3±6.2 yıl olup, % 76.3’ünü kadın,
% 23.7’sini erkek katılımcılar oluşturmaktadır. Araştırmadaki katılımcıların yarıdan fazlasını
(% 61.5) hemşireler oluşturmaktadır. Grubun yaklaşık yarısının çalışma süresi 5 yıldan daha az
olup, % 56.8’i gece gündüz değişen vardiyalı şekilde çalışmaktadır, bireylerin % 62.8’i son bir
ayda nöbet tuttuğunu belirtmiştir.
Çalışmaya katılan sağlık çalışanlarında halen sigara içenlerin oranı % 25.1 (erkeklerde % 49.3,
kadınlarda % 17.9), alkol kullananların oranı ise % 4.8 (erkeklerde % 16.3, kadınlarda % 1.3)
olarak tespit edilmiştir. Katılımcıların BKİ hesaplanması sonucu, % 39.3’ü hafif şişman/obez
olarak değerlendirilmiştir.
Bireylerin % 70.0’inin uykuya hazırlık aşamasında çeşitli alışkanlıkları bulunmaktadır, en fazla
belirtilen alışkanlıklar kitap okuma ve müzik dinlemedir. Araştırma grubunun % 88.1’i gece
uyku ortamında herhangi bir uyarandan rahatsız olduğunu ifade etmiştir, uyku ortamında
rahatsızlık hissedenlerin % 79.9’u gürültüden, % 65.2’si ise ışık/aydınlıktan rahatsız
olmaktadır.
Çalışmaya katılanların Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği puan ortalamaları 7.96 ± 3.57 olup, beş
ve daha yüksek puan alanların yani uyku kalitesi kötü olanların oranı % 72.6 olarak
bulunmuştur.
Uyku kalitesinin; 35 yaş ve altında olanlarda, kadınlarda, evli olmayanlarda, hemşirelerde,
dahili bölümler ve acil serviste çalışanlarda, 5 yıl ve altı çalışma yılına sahip olanlarda, gece ve
gündüz değişen vardiya sistemi ile çalışanlarda, haftada 41 saat ve üstü çalışanlarda, gece nöbeti
tutanlarda, evde bakıma muhtaç bir yakını olanlarda, genel sağlık durumunu kötü olarak
değerlendirenlerde, kahve tüketenlerde, gece 3 bardak ve üstü çay tüketimi olanlarda, düzenli
egzersiz alışkanlığı olmayanlarda, gündüz uyuma alışkanlığı olanlarda ve yatmadan önce bir
şeyler yeme-içme alışkanlığı olan bireylerde daha kötü olduğu saptanmıştır (p<0.05). Uyku kalitesi kötü olan bireylerde gündüz uykululuk durumunun daha fazla olduğu tespit edilmiştir
(p<0.05).
Sonuç ve Öneriler: Hekim dışı sağlık personelinde uyku kalitesinin kötü olma oranları oldukça
yüksek olup; riski daha yüksek saptanan (çay-kahve tüketimi yüksek olan, egzersiz yapmayan,
yatmadan bir şeyler atıştıran vb) gruplara yönelik eğitimlerle ve özellikle vardiyalı çalışma,
gece nöbetleri ya da uzun çalışma saatleriyle ilgili yönetimlerce yapılacak düzenlemelerle daha
iyi uyku kalitesinin sağlanabileceği düşünülmektedir.
Anahtar kelimeler: Sağlık çalışanları, Hemşire, Uyku kalitesi, Pittsburgh uyku kalite ölçeği,
Epworth Uykululuk Ölçeği