Tarihin en köklü milletlerinden biri olan bizler, günümüze kadar geçen süreç içerisinde farklı birçok coğrafyada yaşamış, farklı uygarlıklarla tanışmış, milli ya da evrensel birtakım inanışları benimsemiş ve bunlardan ister istemez etkilenmişizdir. Konumuz itibariyle, insanoğlunun en temel gereksinimlerinden biri olan yemek ihtiyacı da bu değişim ve etkileşimlerden nasibini fazlasıyla almıştır.     

Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden Türkler, bu uzun yolculukları sırasında beraberlerinde getirdikleri yemek kültürünü gerek göç güzergâhları boyunca tanıştıkları farklı kültürlerle gerekse yeni vatanları olan Anadolu’daki yerleşik halkın yemek kültürüyle sentezleyerek, lezzeti ve izleri bu coğrafyanın dışına taşan yeni bir yemek kültürünün temellerini atmışlardır.

“Yemek kültürü” kavramını kullanırken şunu özellikle belirtmeliyiz ki çalışmamız esnasında sık sık kullanacağımız bu kavramla sadece yemeklerin adı ya da hangi malzemelerden ne oranda kullanıldığından ziyade; yiyecek ve içeceklerin insanlar için taşıdığı anlam, doğum- düğün- ölüm merasimleri gibi belirli dönemlerde ne tür yiyeceklerin yapıldığı ve neden bunların tercih edildiği, yeme- içme ihtiyacı dışında insanların hangi amaçla bu yiyecekleri kullandığı, bu yiyeceklere toplumun yüklediği vasıf ya da kutsallığa açıklık getirmeye çalışacağız.

Yemek türleri, yapımı, kullanılan malzemelerin ne olduğu ve nerelerden nasıl temin edildiği hatta yapıldığı zaman bile yemeğin hazırlandığı yöreye göre büyük farklılıklar göstermektedir. Örneğin; Güneydoğu Anadolu bölgemizde et türü yemekler yaygınken Batı Anadolu’da bitkilerden yapılan yemekler daha yaygındır. Bu farklılaşmada insanların yaşadıkları bölgenin coğrafi şartlarından tutun da orada yaşayanların sosyoekonomik yapılarına, çevrelerindeki farklı toplulukların yemek alışkanlıklarına kadar birçok unsur belirleyicidir. İşte bundan dolayıdır ki; kişinin tercih ettiği yemeğin türü, pişirilişi, nasıl, ne zaman ve nerede yendiği mensubu olunan topluluğun alışkanlıklarına göre değişir.

İnsanoğlunun yiyeceklerle olan ilişkisi zaman içerisinde sadece hayatını sürdürebilmesi için gerekli olan yeme- içme ihtiyacını temin etmekten daha farklı bir hal almış ve toplumu kaynaştırıcı, insanları ruhsal olarak rahatlatıcı ve yeri geldiğinde statü belirleyicisi olarak kabul görmeye başlamıştır.

Bu çalışma ile Bitlis iline bağlı Adilcevaz ilçesini temel alarak bölgedeki yemek kültürünü, buna bağlı olarak gerçekleşen inanış ve uygulamaları: Hayatın farklı safhalarında yemek kültürüne ait inanış ve uygulamalar, dini nitelikli ziyaret yerlerinde yiyeceklerle ilgili inanış ve uygulamalar, Adilcevaz’da sıkça yapılan yemekler ve bunların hazırlanışı, tedavi amaçlı yiyecekler ve bunların kullanımı başlıkları altında sunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimler: Yemek, Kültür, Adilcevaz, İnanç