Research Information System
in: Osmanlı'dan Günümüze Diyarbakır, İbrahim Özcoşar,Mustafa Öztürk,Ali Karakaş,Ziya Polat, Editor, Ensar, İstanbul, pp.471-515, 2018
Travelogues, the author has given information about the places visited and observations are the writings of the crew. However, these writings are not only written with literary hesitations or written for the purpose of making memories. It is also known as a historical record for these places where information is given by the author. It also provides a source for the future generations and researchers to the development and change of the space.
The geopolitical location, economic structure, cosmopolitan structure
and natural beauties of Diyarbakır have attracted the attention of the travelers throughout history. He made some trips from the pilgrims to Diyarbakır for some business purposes and for some administrative duties and made notes on the city during this process.
The aim of this study is to present a comparison of the items discussed in Diyarbakır during the period starting from the two travels which were written in the middle of the 17th century and in the end of the 19th century.
In this context, in our study, travelogues describing Diyarbakır, Evliyâ Çelebi and travelogue, Ârifî Pasha and his travelogue will be introduced. The geographic, historical, architectural, commercial, ethnic, demographic ları elements and changes of Diyarbakır will be examined in the travelogues of Evliyâ Çelebi and Ârifî Pasha.
Seyâhatnâmeler, yazarının gezip gözlemlediği yerler hakkında verdiği bilgiler ve düşüncelerden mürettep yazılardır. Ancak bu yazılar, sadec edebî tereddütlerle oluşturulmuş veya hâtırât oluşturması amacıyla yazılmış yazılar değildir. Yazar tarafından hakkında bilgi verilen bu yerler için aynı zamanda tarihî kayıt niteliği de taşımaktadır. Gelecek nesillere ve araştırmacılara bahse konu mekânın gelişim ve değişimi hakkında kaynaklık da eder.
Diyarbakır da jeopolitik konumu, ekonomik yapısı, kozmopolit yapısı ve doğal güzellikleriyle tarih boyunca seyyahların ilgisini çeken mekânlardan olmuştur. Seyyahlardan kimi gezi amaçlı, kimi iş amaçlı, kimi idarîgörevler için vs. Diyarbakır’da bulunmuş ve bu süreçte şehir hakkında notlar tutmuştur.
Bu çalışmamızda amaç, Diyarbakır’ı anlatan 17. Yüzyılın ortalarında ve 19. Yüzyılın sonlarında yazılmış iki Seyâhatnâmeden (Evliyâ Çelebi’nin Seyâhatnâmesi ve Ârifî Paşa’nın Seyâhatnâmesi) yola çıkarak geçen süreçte Diyarbakır’ı ele alınan öğeler üzerinde mukayese yaparak sunmaktır. Bu doğrultuda çalışmamızda, Diyarbakır’ı anlatan Seyâhatnâmeler, Evliyâ Çelebi ve Seyâhatnâmesi, Ârifî Paşa ve Seyâhatnâmesi tanıtılacak. Evliyâ Çelebi ve Ârifî Paşa’nın Seyâhatnâmelerinde Diyarbakır’ın coğrafî, tarihî, mimarî,ticarî, etnik, demografik … unsurları ve değişiklikleri incelenecektir.