Research Information System
5. ULUSLARASI TÜRK DÜNYASI EĞİTİM BİLİMLERİ VE SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ, Antalya, Turkey, 21 - 24 November 2024, vol.7, pp.833-844
Başlangıçta kutsal metinleri anlamak üzere hazırlanmaya başlanılan bağlamlı dizin ve işlevsel
sözlük çalışmaları, bu metinlerin daha iyi anlaşılmasına imkân tanımıştır. 1846 yılında Alexander
Cruden’in Londra’da ve 1857 yılında John Eadie’nin Boston’da yayımladıkları bağlamlı dizin çalışmaları
ile kutsal metin dışında da bağlamlı dizin çalışmalarının olumlu sonuçlar verebileceği görülmüş ve
sonraki dönemlerde birçok eser üzerine bu tür çalışmalar yapılmıştır.
Türkiye’de 1990’lı yıllarda Türk Dili ve Edebiyatı sahasında sentaks çalışmaları yapılmasına
karşın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük çalışmalarına dâir ilk örnekle ancak 2007 yılında Furkan
Öztürk’ün teziyle görebiliyoruz. Devam eden yıllarda da benzer ve farklı usulü tâkip eden inceleme ve
araştırmalarla bu tür çalışmaların sayısının arttığını görebiliyoruz. Dijital gelişmelerin bilimsel sahalara
tatbîkiyle ortaya çıkan TEBDİZ ve LEHÇEDİZ gibi platformlar da bağlamsal dizin ve işlevsel sözlük
çalışmalarının büyük bir ivme kazandırmış. Daha öncesinde ancak birkaç tane olan bu türdeki çalışma
sayısının, bu platformların kurulmasıyla yüzlere ulaştığı görebiliyoruz.
Bu çalışmanın amacı da sayısı Klâsik Türk Edebiyatı sahasında sayısı yüzleri aşan bağlamsal dizin
ve işlevsel sözlük çalışmalarını çalışma usulü ve anlamsal yaklaşım yönünden değerlendirmek, tavsif ve
tasnif etmek, çalışmaların yararlılık ve sınırlılıklarını tespit etmek ve bu tür çalışmaların bibliyografyasını
oluşturmaktır. Çalışma bu doğrultu da bizlere, Klâsik Türk edebiyatı sahasında bağlamlı dizin ve işlevsel
sözlük çalışmalarının gelişimini, çeşitlenmesini, sınırlılık ve yararlılıklarını gösterip sonraki çalışmalara
yön gösterici bir nitelik taşıyabileceği kanısındayız.