INTERNATİONAL MARMARA SOCİAL SCİENCES CONGRESS (IMASCON 2020 – AUTUMN), Kocaeli, Türkiye, 4 - 05 Aralık 2020, ss.210-215
Özet
Memlûklarda kadınların
sosyo-kültürel konumunu ortaya koymak için yapılan çalışmalar sayı ve içerik
bakımından istenen düzeyde değilse de eldeki veriler kadın algısı hakkında bazı
fikirler yürütmeye yetecek niteliktedir. Her ne kadar erkeklerin gölgesinde kalsa
da Memlûk Dönemi biyografi kitaplarında adından söz edilen kadınlar da vardır.
Ana kaynaklar ve tetkik eserler değerlendirildiğinde Memlûklar Dönemi’nde tek
tip bir kadın imajından söz edilemeyeceği ortaya çıkmaktadır.
Doğal ev yaşantısı içinde ailenin
bir ferdi olarak hayatını idame ettiren kadının yanı sıra aşırı harcamalarıyla
dönemin ana kaynaklarında kendisinden söz edilen saray kadınlarına rastlamak
mümkündür. Aynı şekilde dönemin müellifleri; bir tarafta elçilik heyetleri
içinde zikredilen, görkemli törenlerle hac farizasını yerine getirmek üzere
uğurlanan, cenaze törenlerine halife ve dört mezhep kadısının iştirak ettiği
sultan eşlerinden bahsederken, diğer taraftan çeşitli vakıfların sunduğu
imkânlarla karnını doyurabilen kimsesiz kadınlardan da söz etmektedir. Üstelik
Memlûklar Dönemi’nde kadınların yalnızca sosyo-ekonomik açıdan değil dinî
açıdan da farklı değerlendirmelere tabi olduğu dikkat çekmektedir. Ehl-i
zimmete mensup kadınların dinî aidiyetlerini ortaya koyan kıyafetler giymeleri ve
Müslüman kadınlara benzememeleri konusunda zaman zaman ikaz edildikleri
görülmektedir.
Bu çalışmada birçok farklı sosyal,
dini, iktisadi tabakaya mensup olduğu görülen Memlûk kadınının 1438 yılında (h.
841) bizzat Sultan Barsbay’ın düzenlediği bir toplantıda vebanın yayılmasının
nedeni olarak görülmesi ve sokağa çıkmalarının yasaklanması ile ilgili kayıtlar
değerlendirilmeye çalışılacaktır. İncelemeye konu olan toplantıda salgın
hastalıkların ortaya çıkması ve yayılmasında önleyici sağlık hizmetlerinin yetersizliği
ya da hijyen koşullarının gözden geçirilmesi gibi konulara değinilmezken
kadınların süslenerek sokaklarda gezmesinin temel neden sayıldığı
görülmektedir. İçinden geçmekte olduğumuz dönemde de Covid-19 gibi salgın
hastalıklar, depremler ve sel baskınları gibi doğal afetler konusunda farklı
değerlendirmeler olduğu görülmektedir. Çalışmanın amacı kadın algısı üzerinden
yapılan benzer değerlendirmelerin düşünce kodlarındaki izlerini ortaya koymaya
çalışmaktır.
Anahtar Kelimeler: Memlûklar, Kadın, Veba, Din
Özet
Abstract Even though the studies carried out to reveal the socio-cultural status of women during the Mamluks’period are not at the desired level in terms of number and content, existing data are sufficient to develop some arguments about the perception of women during that period. Although women were overshadowed by men, there are some women whose names are mentioned in biography books on Mamluks’period evaluation of the main sources and technical studies make it clear that there is no uniform image of a woman in the Mamluk period. In addition to women who sustained their lives as member of the family in daily home life, it is possible to come across some palace women, whose excessive spending was mentioned in the main sources of the period. Moreover, it is noteworthy that in the Mamluk period, women were subjected to different evaluations not only in socio-economic terms but also in terms of religion. In this study, records regarding Mamluk women of many different social, religious and economic classes, who were perceived as the cause of the spread of the plague in a meeting organized by Sultan Barsbay by himself in 1438 (h.841)will be evaluated. In this particular meeting, while issues such as the inadequacy of preventive health services or the review of hygiene conditions in the break out and the spread of epidemic diseases were not brought up, the dressed up women were alleged to cause the plague. In the current period we are going through, it is seen that there are different evaluations about natural disasters such as epidemic diseases (Eg. Covid-19), earthquakes and floods. The aim of the study is to try to unearth the traces of similar evaluations within thought codes based on perceptions of women.