Akademik Veri Yönetim Sistemi
2. Uluslararası Erciyes Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Kayseri, Türkiye, 27 - 29 Eylül 2019, ss.165
Son yıllarda ekonomik büyümenin kaynakları üzerine yapılan çalışmaların dış ticaret konusu üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. Globalleşen dünyada ihracat ve ithalatın hem reel ekonomi hem de finansal ekonomi üzerinde büyük bir etkisi vardır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin 2003-2017 dönemlerine ait üçer aylık veriler kullanılarak reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkilerini VAR modeline dayalı Granger Nedensellik Testi yöntemiyle analiz etmek ve yorumlamaktır. Literatürdeki; ihracat-ekonomik büyüme, ithalat-ekonomik büyüme, dış ticaret hadleri-ekonomik büyüme, ihracat-reel döviz kuru, ithalat-reel döviz kuru, dış ticaret hadleri-reel döviz kuru şeklinde yer alan ve nedensellik ilişkileri incelenen çalışmalardan dört değişkenin birlikte ele alınması ile farklı olup bu açıdan katkı sağlamıştır. Çalışmada, ekonomik büyüme (reel GSYİH), dış ticaret (toplam ihracat-toplam ithalat) ve reel döviz kuru değişkenleri kullanılmıştır. Değişkenler, Genelleştirilmiş Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi ile birinci dereceden farkları alınarak durağan hale getirilmişlerdir. Uygun gecikme uzunluğunun belirlenmesinden sonra kurulan VAR modeline, otokorelasyon ve değişen varyans probleminin olup olmadığını tespit etmek için LM Testi ve Heteroskedasticity Testi uygulanmıştır. Bu testlerin sonuçlarına göre otokorelasyon ve değişen varyans probleminin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışmadan üç temel sonuç elde edilmiştir. Bunlardan ilki, Johansen Eşbütünleşme analizi ile JJKoentegresyon testine göre, reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasında uzun dönem ilişki olmadığı sonucudur. İkincisi, vektör otoregresif model (VAR) çerçevesinde uygulanan Granger nedensellik testlerinde, Türkiye ekonomisi için kısa dönemde bağımsız değişkenlerdeki değişmelerin büyük ölçüde bağımlı değişken üzerinde etkili olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Sadece ihracatın bağımsız değişken ve ithalatın bağımlı değişken olduğu durumda ihracattan ithalata doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucu elde edilmiştir. Sonuncusu ise, Reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuruna uygulanan etki tepki analizi ile varyans ayrıştırmasından elde edilen sonuçların birbirleri ile tutarlılık göstermesidir. Elde edilen bulgulardan ilki; büyüme, toplam ihracat ve reel döviz kuru değişkenleri diğer değişkenlerden ziyade kendileri tarafından açıklanmaktadır. İkincisi; toplam ithalatı en fazla açıklayan değişkenler sırasıyla reel GSYİH, toplam ithalat ve toplam ihracatın şoklarıdır.
Anahtar Kelimeler: Johansen Eşbütünleşme Analizi, JJ- Koentegrasyon Testi, Vektör Otoregresif
(VAR) Modeli, Granger Nedensellik Testi, Etki Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması, Türkiye