Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Türkiye Dinler Tarihi Kongresi, Ankara, Türkiye, 29 - 30 Eylül 2023, cilt.2, ss.68-82
Semitik
kelimesi, Sami kökenli toplulukları ifade etmektedir. Yahudilik, Hristiyanlık
ve İslam dini neşet ettikleri toprakların dışına ulaşmış ve geniş kitlelerce
kabul görmüş semitik dinlerdir. Kutsal mekânlar, üzerinde kutsalın tezahür (Theofani)
ettiğine ve tekrar tecrübe edilebileceğine inanılan yerlerdir. Kutsal mekânları
morfolojik açıdan ikiye ayırmak mümkündür. İlki, kutsal olduğuna inanılan dağ,
vadi veya nehir gibi doğal mekânlardır. İkincisi ise mabet, sunak veya ölü
anıtı gibi insan tarafından imar edilmiş yapılardır.
Kutsal mekânların
işlevleri gibi bu mekânlara atfedilen kutsiyet dereceleri de farklılık gösterebilmektedir.
Peygamberler tarafından kutsalın ilk tecrübe edildiği mekânlar ve bizzat peygamberler
tarafından inşa edilen yapılar en kutsal olanlarıdır. Ardından peygamberlerin
arkadaşları ve daha sonraki dönemlerde yaşamış olan diğer dini kişilikler
tarafından inşa edilmiş mabetler gelmektedir. Kutsiyet atfı en alt sırada yer
alan yapılar ise kutsal olmayan sıradan kişiler tarafından ve kutsal olmayan herhangi
bir mekânda inşa edilmiş olan mabetlerdir. Bu yapılar, banilerinin özelliğinden
veya bulundukları konumdan dolayı değil sadece mabet oluşlarından dolayı kutsal
mekân olma özelliği kazanmışlardır. Ancak bu yapıların dahi inşası veya onarımı
sıradan herkes tarafından yapılabilecek bir iş değildir. Dinî kurallar çerçevesinde
belirlenmiş bazı özelliklere sahip olmayan kişiler tarafından bu yapıların inşa
edilmesine müsaade edilmez. Bu yapıları inşa edecek olanların veya finansörlerin
de bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Zira mabetler, kutsalla
yakınlaşmanın gerçekleştiğine inanılan yerlerdir ve mekânın kutsiyetini zedeleyebilecek
maddi veya manevi açıdan kirli bir malzemenin kullanılması yasaklanmıştır.
Semitik dinlerdeki kutsal mekânlar üzerine yapılan bu çalışmada, belge
tarama tekniğiyle elde edilen veriler doğrultusunda Yahudilik, Hristiyanlık ve
İslam dinindeki bazı kutsal mekânlar fenomenolojik açıdan Karşılaştırmalı
Dinler Tarihi yöntembilimi çerçevesinde incelenmiş ve ulaşılan bilgiler
doğrultusunda mekânın kutsallaşması sürecine dair morfolojik bir tasnif yapılmıştır.