Akademik Veri Yönetim Sistemi
BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt.11, sa.1, ss.117-136, 2024 (Hakemli Dergi)
İktisadî, siyasî, kültürel ve dinî çeşitli etmenlerin sebep olduğu birtakım sosyal olayların neticesinde toplumlar içerisinde aykırı ya da illegal olarak da adlandıran reformist gruplar ortaya çıkmıştır. Özellikle dinî temelli bu tür oluşumlar zaman içerisinde ana akım dinî gövdeden kopan yeni dinî yapıların ortaya çıkmasına sebep olmuşlardır. 19. yy.’ın ortalarından itibaren dünya genelinde sayıları hızla artan bu oluşumlar Yeni Dinî Hareketler olarak adlandırılmaktadırlar. Böylesi grupların en belirgin özelliklerinden biri sıra dışı ve cesur olarak niteledikleri bir liderin önderliğinde bir araya gelmemeleridir. Kurretü’l-Ayn mahlaslı Kazvinli Fatma/ Ümmü Selma ’da bu aktivistlerden biridir. Kurretü’l-Ayn, Şiilerin beklediği kurtarıcı olduğu iddiasıyla ortaya çıkan Bâb’ın en hararetli savunucularından biridir. Daha sonraki süreçte ise “İslâm dininin hükümlerinin artık ömrünü tamamladığı” şeklindeki ifadesiyle Bahâîliğin önde gelen savunucularından biri olmuştur. Mensupları tarafından son ilâhî din, dinler tarihi uzmanları tarafındansa Yeni Dinî Hareket olarak kabul edilen Bahâîliğin kadına verdiği değerin anlaşılması açısından farklı bir konumda değerlendirilen Kurretü’l-Ayn’ın diğer bir vurgulanan yanı da edebî yönüdür. Ona ait olduğu iddia edilen şiirler vasıtasıyla hatırası ve fikirleri günümüzde de yaşatılmaya çalışılmaktadır. Hatta bu amaçla günümüzde faaliyetlerini devam ettiren Tahirih Justice Center (Tâhire Adalet Merkezi) adında bir sivil toplum kuruluşu dahi kurulmuştur. Kurretü’l-Ayn, Bahâîler tarafından; yaşadığı coğrafyada gördüğü eksiklik ve kusurları İslâm’a mal ederek birtakım arayışlara giren ve Bâbîlik- Bahâîlik gibi yeni inanışlarla dine yeni bir bakış kazandırma gayretleriyle bir reformist, toplumda ezilen ve dışlanan kadınların hakları korumak için giriştiği mücadele ile bir aktivist, inandığı fikirleri daha etkili şekilde insanlara duyurmak için dile getirdiği dizelerle bir şair olarak kabul edilmiştir. Bu çalışma, ülkemizde şu ana kadar az sayıda da olsa yapılmış olan çalışmaların aksine konuyu ön yargılardan uzak şekilde, dinler tarihinin objektiflik ilkesine bağlı kalarak, literatür taraması sonucunda elde edilen verilerle incelemeye çalışmaktadır.
As a result of a number of social events caused by various economic, political, cultural and religious factors, reformist groups have emerged in societies, which are also called contrary or illegal. Especially such religious-based formations have led to the emergence of new religious structures that broke away from the main body over time. These formations, whose numbers have increased rapidly around the world since the mid-19th century, are called New Religious Movements. One of the most distinctive features of such groups is that they do not come together under the leadership of a leader whom they describe as extraordinary and brave. Qurratu'l-Ayn is one of the most fervent defenders of the Báb, which emerged with the claim that it is the Revelation that the Shiites have been waiting for. Fatima/Umm Salma is one of the most fervent defenders of the Báb, who came out with the claim that he was the manifestation that Shiites were waiting for. In the later period, he became one of the leading advocates of Bahá'u'lláh with his statement that “the decrees of the Islamic religion have now completed their life”. The last divine religion by its members, the literary aspect of Qurratu'l-Ayn, which is considered a New Religious Movement by experts in the history of religions, can be evaluated in a different position in terms of understanding the value of Bahá'í, which is considered a New Religious Movement, is another emphasized. They are trying to keep his memory and ideas alive today through the Shiites who allegedly belong to him. Even a non-governmental organization named Tahirih Justice Center (Tahire Justice Center) has been established for this purpose, which continues its activities today. Qurratu'l-Ayn, by the Bahá'ís; he was accepted as a reformist who entered into some searches by attributing the shortcomings and flaws he saw in the geography where he lived to Islam and his efforts to gain a new view of the religion with new beliefs such as Bábism and Bahá’ísm, an activist with his struggle to protect the rights of oppressed and excluded women in society, a poet with his lines to make his believed ideas more effectively known to people. Unlike the existing studies that have been carried out in our country, even if they are few in number, we will try to examine the subject as expressed in the sources we obtained as a result of the literature review, away from our prejudices, adhering to the principle of objectivity in the history of religions.