Akademik Veri Yönetim Sistemi
BELGİ DERGİSİ, cilt.2, sa.18, ss.1417-1448, 2019 (Hakemli Dergi)
Öz
Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru, Sovyet Rusya’nın Dışişleri Bakanı Molotov’un, Türkiye’nin Sovyet Büyükelçisi Selim Sarper’i makamında davet ederek kendisine savaş sırasında meydana gelen köklü değişikler nedeniyle Sovyet hükümetinin Aralık 1925 Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması’nın süresini uzatmayacağını ve feshini bildirdiği notaya odaklanmaktadır. Bu odaklanmayla birlikte çalışma, Mart Sovyet Notası ile başlayan ve Haziran Sovyet Notası ile devam eden dönemde, Türkiye’nin dış ilişkilerine yönelik politika değişimlerinin kamuoyuna sunumunun tespitini amaçlamaktadır. Bu amaç kapsamında, Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şubesi’nde, belge tarama metoduyla dönemin ulusal basınında yer alan haberlerin ve özellikle de başyazarların değerlendirmeleri üzerinden elde edilen bilgilerle sürecin işleyişi aktarılmaktadır. Sonuçta anlaşılmaktadır ki, Mart Sovyet Notası ile başlayan döneme ilişkin herhangi bir değerlendirme yapmayan Türk basını, Türkiye’nin nisan başında Sovyet notasına cevap vermesinden hemen sonra, Türk-Sovyet dostluğunu ortaya koymak suretiyle, antlaşmanın tadil edilmesine yönelik olumlu bir bakış açısı sergilemeye başlamıştır. Ancak, Haziran Sovyet Notası ve Londra radyosunun, Sovyetlerin Türkiye’ye yönelik toprak talebini açıkça ortaya sermesinden sonra ise Türk basınında var olan iyimser havanın bu kez kaybolduğu görülmektedir. Nitekim ilgili süreçte başyazarlar, Sovyetlere karşı eleştirel yazılar kaleme almışlardır. İlaveten mezkûr dönemde, Moskova radyosunun, Türkiye’deki gazeteleri faşistlikle suçlamasının ardından, bu kez yazarlar arasında bir de faşistlik tartışmasının başladığı tespit edilmiştir. Çalışma, Türk-Sovyet ilişkisine ait özel bir devre dair ulusal basının, nasıl hareket ettiğini anlatmasıyla alan yazında benzerlerinden ayrılan bir özgünlüğü barındırmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Selim Sarper, 19 Mart 1945 Sovyet Notası, 7 Haziran 1945 Sovyet Notası, Boğazlar,Türk Basını, Kars ve Ardahan
Abstract
This study focuses on to the Note which was announced by Molotov, the Foreign Minister of Soviet Russia, by inviting Selim Sarper, the Turkey's Ambassador to the Soviet, to his Office, towards the end of World War II, that the Soviet Government does not extend the length of the “1925 Nonaggression and Neutrality Treaty” and announces its dissolution, due to drastic changes that occurred during the war. With this focus, the study, aims to identify the presentation to the public of the policy changes for Turkey's foreign relations, during the period which is starting with the Soviet Note of March and continuing through Soviet Note of June. Within the scope of this aim, by using the document scanning method in the National Library Periodical Publications Department, the implementation of the process is explained in the light of the information obtained from the national press of that era, especially the reviews of the editorials. As a result, it is understood that the Turkish press, which did not make any evaluation regarding the period beginning with the Soviet Note of March, just after Turkey’s response at the beginning of April to the Soviet Note, by putting forward the Turkish-Soviet friendship, it has begun to show a positive perspective towards the amendment of the treaty. But, after the Soviet Note of June and after the London radio declared clearly the Soviet territorial demands against Turkey, it can be seen that the optimistic atmosphere in the Turkish press disappeared this time. As a matter of fact, in the relevant process the chief writers wrote critical articles against the Soviets. In addition, in the cited period, after Moscow radio blamed the newspapers in Turkey by being fascist, this time, it was observed that a discussion of the “fascism” began among the authors. The study includes an originality that is different from its peers in the literature, because of its explaining how the national press behaved in a special term for Turkish-Soviet relationships.
Keywords: Selim Sarper, March 19, 1945 Soviet Note, June 7,1945, Soviet Note, Straits,Turkish Press, Kars and Ardahan