Akademik Veri Yönetim Sistemi
INTERNATIONAL CAPPADOCIA SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS, Nevşehir, Türkiye, 15 - 17 Aralık 2021, cilt.3, sa.1, ss.207-219
Sağlık göstergeleri bir toplumun
sağlık durumunu gösteren ölçütlerdir. Sağlık göstergeleri; toplumun bir bütün
olarak genel sağlık durumunu tanımlama ve sağlık sorunlarının zaman içinde
gösterdiği değişimi değerlendirme, ülkeler arasında karşılaştırmalar yapma ve
sağlık hizmetlerinin etkinliğini değerlendirmede kullanılmaktadır. Sağlık
göstergeleri temelde ölüm göstergeleri, hastalık göstergeleri, sağlık statüsü
göstergeleri, engellilik göstergeleri, beslenme göstergeleri, sosyal ve mental
göstergeler ve sağlık sistemi göstergeleri gibi farklı kalemler altında
incelenir ve farklı kategoriler altındaki değerlendirmeler ile toplumları
kıyaslama fırsatı sunar.
Ülkelerin sağlık sektörüne ayırdığı kaynaklardaki artış, sağlık hizmetlerinin
ekonomik olarak değerlendirilmesini kapsayan sağlık ekonomisi alanına olan
ilginin artmasına neden olmuştur. Buna göre, ekonominin her alanında olduğu
gibi sağlık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması önem arz
etmektedir. Ayrıca sağlık hizmetlerinin
finansmanı, optimal seviyede arz-talep dengesinin sağlanması ve toplumsal
faydanın adil paylaşımı konuları da sağlık ekonomisinin çalışma alanları
arasında yer almaktadır.
Sağlık
göstergeleri ile ekonomik göstergeler arasındaki ilişkiden hareketle ülkelerin
sağlık ekonomisi düzeyine yönelik değerlendirme yapılabilmektedir. Bu
değerlendirmelerde genellikle sağlık harcamaları göstergeleri, toplam sağlık harcamalarının gayrisafi
milli hâsıla içindeki payı (%), satın alma gücü paritesine göre kişi başına toplam sağlık harcaması,
sağlık harcamalarında kamu-özel sektörün payı ve sağlık işgücü ile ilgili
göstergeler kullanılmaktadır. Buna ek olarak birçok ülke açısından ekonomik faaliyet
olarak değerlendirilen sağlık sektörü, ekonomik büyüme ve kalkınmanın en önemli
kaynakları arasında görülmektedir. Buna göre sağlık göstergelerinden hareketle
ülkelerin sağlık ekonomilerine ilişkin performansının değerlendirilmesi sağlık
politikaları açısından önem arz etmektedir.
Bu
çalışmanın amacı sağlık ekonomisine ilişkin göstergeler yardımıyla refah
yönelimli sağlık sistemi uygulayan üst-orta gelir düzeyindeki beş ülkenin
(Bosna-Hersek, Meksika, Malezya, Türkiye ve Arjantin) performansını iki dönem
için değerlendirmektedir. Performans değerlendirilmesinde kullanılan ölçütler
sağlık ekonomisi literatüründeki çalışmalar göz önüne alınarak satın alma gücü paritesine göre kişi başı toplam
sağlık harcaması ($), beş yaş altı ölüm oranı (1000 kişi başına), doğumda yaşam beklentisi
(yıl), toplam sağlık harcaması/GSYIH, toplam devlet sağlık harcaması/toplam
sağlık harcaması olarak belirlenmiştir. Bu ölçütlere göre çok kriterli
karar verme yöntemlerinden TOPSIS yöntemi ile beş ülkenin sağlık ekonomisinin
performansı 2000 ve 2018 yılları için ayrı ayrı değerlendirilerek
sıralanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre 2000 yılında belirlenen
ölçütlere göre sağlık ekonomisi performansının en iyi olduğu ülkeler sırasıyla
Arjantin, Bosna-Hersek, Malezya, Meksika ve Türkiye olarak sıralanırken; 2018
yılında sağlık ekonomisi performansının en iyi olduğu ülkeler sırasıyla
Arjantin, Bosna-Hersek, Malezya, Türkiye ve Meksika olarak sıralanmıştır.
Health performance indicators are the criterions for
society’ health status. Health performance indicators are very crucial to
determine whether an effective, efficient, and quality health service is
provided. Health indicators are used to describe the general health status of
the society, evaluate the change in health problems over time to make
comparisons between countries and determine the effectiveness of health
services. Health indicators are basically examined under different categories
such as death, disease, health status, disability, nutrition, social and mental
indicators and health system indicators, provide an opportunity to compare
societies under different categories. The increase in the resources to the
health sector has led to an increase in the interest to the field of health
economics, which includes the economic arguments of health services. As in all
areas of the economy, it is important to use health resources effectively and
efficiently. Additionally, the financing of health services, ensuring the
optimal level of supply-demand balance and fair share of the social benefits
are among the study fields of health economics.
Starting from the relationship between health
indicators and economic indicators, it is possible to point the level of health
economy of countries. In these evaluations, indicators of health expenditures,
the share of total health expenditures in the gross national product (%), the
total health expenditure per capita according to purchasing power parity, the
share of the public-private sector in health expenditures and the health
workforce are used. In addition to this, the health sector, which is considered
as an economic activity for many countries, is seen among the most important
sources of economic growth and development. Health indicators is an important
in terms of giving an idea about the performance of countries’ health policies.
The aim of our study is to analyze the performance of
five countries (Bismarckian Welfare Systems- Bosnia and Herzegoniva, Mexico.
Malesia, Turkey and Argentina) based on health expenditure and health
indicators by using TOPSIS method which is one of the multi criteria decision
making techniques. These variables are as follows; expenditure on health per
capita (US$), life expectancy total population at birth (years), infant
mortality deaths per 1000 live births, total health expenditure (public).
Another aim of the study is to determine the level of Turkey among these
countries in terms of health performance indicators for 2000 and 2018. According
to findings, Argentina was found to have the highest performance scores both
for the year 2000 and 2018, while the Turkey was determined to have the lowest
performance scores for the year 2000 and Mexico for the year 2018.