Stalingrad Savaşı Döneminde Türkiye-Sovyet Rusya İlişkileri (1941-1943)


Creative Commons License

Başarır M.

Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi • • Atatürk University Journal of Turkish Researches Institute, sa.72, ss.491-522, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı’nın merak uyandıran bir dönemini kapsayan 1941-1943 Alman-Sovyet Savaşı (Stalingrad) kapsamında Türk-Sovyet ilişkileri hakkında bilgiler verilmektedir. Değişen dünya şartlarına paralel olarak 1936 yılında imzalanan Montreux Boğazlar Rejimi ile sarsıntı geçiren iki ülke ilişkileri İkinci Dünya Savaşı döneminde de bir belirsizlik ve güvensizlik içerisinde devam etmiştir. Nitekim savaş döneminde Sovyetler, Türkiye ile ilgili taleplerini fırsat buldukça dile getirmekten çekinmemiştir. Aslında Boğazlar sadece Sovyetler tarafından değil Almanlar tarafından da bir propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Güç dengesinin değişmesine bağlı olarak özellikle Boğazlar her iki ülkenin çıkarlarına alet edilmiştir. Mevcut Sovyet çekincesini uyandırarak Türkiye’nin Sovyetlere kuşkuyla bakmasını isteyen bir Almanya’nın yanı sıra; Almanların Balkanlarda tahşidat yaptığı söylemleriyle Türkiye’yi kendi safında savaşa dâhil ederek yükünü hafifletmek isteyen bir Rusya karşımıza çıkmaktadır. Çalışmaya, Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şubesi’nden doküman incelemesi metoduyla dönemin ulusal basınında yer alan haberlerle, başyazarların değerlendirmeleri ve tetkik eserler esas teşkil etmiştir. Sonuçta anlaşılmaktadır ki, Stalingrad Savaşı sürecinde Almanların güçlü olduğu dönem üzerinde Alman baskısını hisseden Türkiye; Almanların gerileme göstermesinin ardından bu kez Müttefik baskısını hissedecektir. Ancak bitaraf politikasını sürdürmeye çalışan Türkiye bu politikayı uygularken çoğu zaman İngiltere’ye yakın olmasına karşın Sovyet çekincesini her zaman ön planda tutmuş ve Almanya’ya karşı da net bir tavır almaktan kaçınmıştır.

Anahtar Kelimeler İkinci Dünya Savaşı, Türkiye-Sovyet Rusya İlişkileri, Stalingrad Savaşı