Bilimname, sa.45, ss.43-78, 2021 (Hakemli Dergi)
Beklenen kurtarıcı fikri inanç sistemlerinin çoğunda mevcuttur. İslamiyet
içerisinde de özellikle Şii anlayışta hâkim olan bu beklenti birçok yeni dini akımın
doğmasına sebep olmuştur. Bunlardan biri de Babîliktir. Mirza Ali Muhammed’in
Şiilerin gelişini bekledikleri kurtarıcıya açılan kapı (Bab) olduğu iddiasıyla Mayıs
1844’te ortaya çıkması Babîliğin de başlangıcıdır. Kısa sürede etrafına çok sayıda
insan toplamayı başaran Bab gerek söylemlerinden gerekse taraftarlarının
saldırgan tutumlarından dolayı Kaçar yöneticilerini rahatsız etmiş ve neticede
tutuklanmış ve idam edilmiştir.
Bab, idam edilmeden önce kendisine ilk tabii olanlardan Mirza Yahya adındaki
genci vekili olarak ilan etmiştir. Mirza Yahya’nın vekilliğine ilk ve en büyük
tepkiyi gösteren kişi kardeşi Mirza Hüseyin Ali olmuştur. Her iki grup da karşı
tarafı sahtekarlıkla suçlayıp gerçek vekilin kendisi olduğunu iddia etmiştir. İki
kardeş arasındaki bu çekişme zamanla Babîlere de sirayet etmiş ve Babî toplumu
üç gruba ayrılmıştır: Bir tarafta “Subhi Ezel” lakabıyla anılan alan Mirza Yahya’yı
haklı görüp onun yanında yer alan “Ezeliler”, bir tarafta “Bahaullah” lakabıyla
anılan Mirza Hüseyin Ali’yi halkı görüp onun yanında yer alan “Bahailer”, bir
tarafta da iki kardeşin de kendi çıkarlarına Bab’ı alet ettiğini düşünen ve kimseye
bağlı olmayan “Beyaniler” yer almıştır. Bu üç Babî grup içerisinde öze en bağlı
olduklarını iddia eden Ezeliler, günümüzde en iyimser tahminle beş bin
civarında bir nüfusa sahiptir ve bunların büyük bir kısmı İran’da yaşamaktadır.
Kendilerine has inanç, ibadet ve ahlak ilkeleri olan Ezeliler bu ilkelerin esaslarını,
Bab’a vahyedildiğine inandıkları “Beyan” kitabından almaktadırlar. Ayrıca Subhi
Ezel tarafından kaleme alınan ve ona Allah tarafından yazdırıldığına inandıkları
eserleri de “Beyan”ın bir nevi tefsiri olarak kabul etmekte ve kutsal
saymaktadırlar
Mirza Ali Muhammad's appearance in May 1844, claiming that the Shia’s were
waiting for the arrival of the Door (Bab), is also the beginning of Babism. Prior to
his execution, Bab declared a young man named Mirza Yahya who was one of the
first of his subjects, as his deputy. Spread to the Babis, and the Babi society was
divided into three groups: On one side were “Azalis” who declared “Subhi Ezel”
Mirza Yahya as right and stood next to him”, on the other side were Bahais who
accepts “Bahaullah” Mirza Husayn Ali as righteous and stood by him and on the
third side were “Beyanis" who believed that both brothers had used Bab in their
own interests and who were not affiliated with anyone. Among these three Babi
groups, the Azalis, who claim to be the most connected to the essence, today have
a population of about five thousand people by the most optimistic estimate, and
most of them live in Iran.
Azalis, who have their own principles of faith, worship and morality, take the
foundations of these principles from the book of “Bayan”, which they believe
having been revealed to Bab. They also accept the works written by Subhi Azal,
which they believed being made written by Allah, as a kind of exegesis of the
“Beyan” and consider them as sacred.