The Importance of the Government Accounting System and Its Role in the Preparation of the State Budget

Tokay S. H., Yakupçebioğlu N. S., Arslan S.

XXXI. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Muğla, Turkey, 25 - 29 April 2012, pp.177-212

Publication Type: Conference Paper / Full Text
City: Muğla
Country: Turkey
Page Numbers: pp.177-212
Kayseri University Affiliated: No

Abstract

Dünyanın birçok ülkesinde en büyük ekonomik birim olan devlet, ekonomiye doğrudan ya da dolaylı olarak müdahale etmektedir. Devletin, gerek ekonomiden elde ettiği kaynaklar, gerekse en büyük tüketici konumunda olması nedeniyle ülke ekonomisi üzerinde önemli etkisi bulunmaktadır. Günümüzde devletler sosyoekonomik hayatın gelişmesini sağlamak ve hızlandırmak için önemli görevler üstlenmiş, bu kapsamda, hükümetler, uyguladıkları ekonomi politikaları ile ülke ekonomisinin yönetimi hususunda önemli sorumluluklar ortaya çıkmıştır. Bu durum, devletin ülke ekonomisi içindeki önemini artırmış, devlet faaliyetlerinde yapısal değişikliklere neden olmuştur.

Günümüzde sürekli olarak artan, değişen ve gelişen devlet faaliyetleri ulusal anlamda devlet ile özel sektör ilişkisini artırırken, uluslararası anlamda da yeni ticari ve mali ilişkileri beraberinde getirmiştir. Değişen ve gelişen uluslararası ilişkiler, devlet muhasebesinin sunduğu bilgilere duyulan ihtiyacın artmasına neden olmuştur. Devletlerin ekonomilerdeki rolünün göreceli olarak az olduğu dönemlerde, kamu mali yönetimi açısından ihtiyaç duyulan bilgilerin basitliği ve azlığı nedeniyle, bütçenin uygulanmasına ilişkin işlemler üzerinde yoğunlaşan devlet muhasebesi, ekonomi ve kamu mali yönetimine ilişkin en temel ve güvenilir verilerin kaynağı olma görevini üstlenmiştir. Bu görev, devlet muhasebesi alanındaki değişim ve gelişimi beraberinde getirmiştir.

En temel şekliyle, devletin parasal işlemlerini kaydeden, bunların bütçe hedefleri ile kontrolünü sağlayan, belirli tarihler itibariyle mali durumu ve belirli dönemler itibariyle faaliyet sonuçlarını rapor eden bir sistem olarak tanımlanabilecek olan devlet muhasebesi, zaman içinde nakit esasından tahakkuk esasına doğru bir geçiş göstermiştir. Tahakkuk esasının benimsenmesi ile birlikte, karar alma ve geleceğe yönelik tahminler oluşturabilme açısından doğru, güvenilir, zamanlı, gerekli ve yeterli verinin elde edilmesi daha kolay hale gelmiştir. Devlet muhasebesi sistemi, bu yönüyle ulusal ekonomilerde, kamu kaynaklarını yönetenlerin ve karar alanların karar alma süreçlerine olumlu katkı sağlarken, hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmede ve mali saydamlığın sağlanmasında da vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir.

Devlet muhasebesinin kamunun ihtiyaç duyduğu mali verileri zamanında ve doğru bir biçimde sunabilmesi, kamu mali yönetiminin başarısı açısından da oldukça önemlidir. Bu noktada, mali tahminlerden oluşan ve hükümetlere, gelir toplama ve gider yapma yetkisi veren ve yasama organının yürütme organını denetleme aracı olan bütçeler, çağdaş devlet anlayışı çerçevesinde ekonomik dengeyi sağlayabilmeyi amaçlayan devletlerin ekonomiye müdahale etme ve yön verme aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla, bütçeler kamu mali yönetimi açısından hem siyasi, hem de hukuki niteliğiyle önemli belgelerdir. Kamu mali yönetiminin, bir başka ifadeyle hükümetlerin mali politikalarının ülke ekonomisini önemli ölçüde etkilediği düşünüldüğünde, devlet muhasebesi ile devlet bütçesi arasındaki sıkı ilişki daha açık bir şekilde kendini göstermektedir.

Devletlerin ekonomiye bütçeler yoluyla yaptıkları müdahaleler zamanla kamu hizmetlerinin maliyeti ile hizmetlerin gerçekleştirilmesinde sağlanan başarı arasında bir kıyaslama yapılmasını, söz konusu hizmetin etkinliğinin ölçülmesi ve hükümetin gerçekleştirdiği faaliyetlerin denetlenmesi ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Hizmet maliyetlerinin hesaplanması ise kesin verileri sağlayacak bir muhasebe sistemini gerekli kılmaktadır. Bu nedenle, bütçenin kendinden beklenen amaçları başarılı bir şekilde yerine getirebilmesi ancak iyi bir muhasebe sisteminin kurulması ile gerçekleşebilmektedir. Bütçenin, karar organlarını yönlendirebilmesi muhasebe sistemi tarafından bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin verilerin raporlanmasıyla mümkün olabilmektedir.

Bu çalışmada, öncelikle devlet muhasebesi kavramı ile dünyada ve ülkemizde bu alanda yaşanan gelişmeler incelenmiş, daha sonra ülkemizde bütçe hazırlama süreci hakkında bilgiler verilerek devlet bütçesinin hazırlanması aşamasında devlet muhasebesinin nasıl bir rol oynadığı uygulama örneği aracılığıyla açıklanmıştır.